ism | ایسم، شیسم، سیسم، سیزم 

آئرو آمبلیسم (Aeroamobolism)
ازدیاد فشار در اثر زیاد شدن گاز ازت در خون یا در سایر بافتها را گویند.

آبسانتیسم – ابسنتیسم (Absentism) غایب گرایی
غایب شدن متوالی (در غرب بیشتر بین مالک، و تولیدکننده (کشاورز، صنعتگر و غیره…) اتفاق می افتاد و کلیه امور توسط مباشری از طرف مالک حل و فصل می شد).

آبستانتیونیسم (Abstentionism) امتناع گرایی
ریشه این اصطلاح واژه لاتین (Abstention)یعنی مانع شدن و منع کردن است و مفهوم این اصطلاح خودداری فردی از انجام وظایف اجتماعی است.

آبسکیورانتیسم (Obscurantism) تاریک اندیشی
مخالف نشر دانش در میان طبقات مختلف جامعه می باشد و نقطه مقابل روشنگری است. هواداران این مکتب آگاهی جامعه را به ضرر نظام می دانند.

ابسلوتیسم (Absolutism) استبدادباوری، حکومت مطلقه، مطلق باوری
ریشه این اصطلاح واژه لاتین (Absolutus) یعنی به پایان رسیده و کامل است و اعتقاد و باور به قدرت نامحدود سیاسی است.

آبولی سیونیسم (Abolitionism) نسـخ و الغا
کسانی که خواهان از بین رفتن راه و روش و قانونی خاص در اجتماع هستند. چون این قانون را با شرایط زمانی و مکانی مناسب نمی دانند. اصطلاح ابولی سيونيسم بيشتر مربوط به الغاء بردگی و لغو خريد و فروش برده بوده است.

اپراگماتیسم (Apragmatism) تسلیم گرایی، ناتوانی
نداشتن ظرفیت و توان روبرو شدن با اتفاقات.

آپریوریسم (Apriorism) پیشداوری گرایی
آوردن دلیل و برهان بر پایه ایده ها و افکاری که بر اساس پیش داوری صورت می گیرد.

آپولوژیسم (Apologism) عقیده به کناره گیری از کار دولت
ریشه این اصطلاح واژه لاتین (Apologia) است که به معنای دفاع است. هنگام اوج گیری مخاصمات کلیساها و پادشاهان در قرون ۱۶ و ۱۷ عده کثیری در اروپا به دفاع از سلطنت برخاستند و ادعا کردند که سلطنت به خودی خود حقی است که از طرف خداوند به پادشاهان داده شده؛ با توجه به معنای واژۀ «آپولوژیا» این گروه به «آپولوژیستها»معروف شدند. فلاسفه آغاز مسحیت را که معتقد باستدلال در مقابل مخالفین مسیحیت بود و عقیده به تحمیل و قبولانیدن مذهب با زور و تعبد نداشتند فرقه اپولوژیست ها میخواندند .

آپولیتیسم (Apolitism) سیاست گریزی
افرادی که در سیاست دخالت نمی کنند و خود را به بی قیدی می زنند و باورشان این است که دخالت در سیاست باعث می شود که هیئت حاکم از آن سود جسته و بهره برداری بیشتری به نفع خود بنمایند.

آپتريسم (Apterism)
پديده اى در حشرات که در سير تكامل بالشان را از دست می دهند.

آتانتیسم (Attentism) سیاست انتظار، موقعیت طلبی
در این نوع سیاست کسی که این روش را دنبال می کند کلیه عوامل لازم را برای رسیدن به منظور خود در نظر می گیرد و زمانی دست به اقدام می زند که بداندموفقیت قطعی است.

آتاویسم (Atavism) نیاسانی
در زیست‌شناسی نوعی بازگشت در فرایند تکامل است؛ مثل بروز و ظهور بعضی خصوصیتهای اجدادی در چند نسل بعد یعنی این اثر در نسلهای بلافصل دیده نشده بلکه پس از طی چند نسل در فرزندی از خانواده ای بروز می کند.

آتلانتیسم (Atlantism) ناتوگرایی
به نظرات و عقاید طرفداران قرارداد آتلانتیک شمالی (ناتو) گفته می شود .

آتومیسم (Atomism) یکی از فلسفه های پیدایش جهان
پیدایش جهان را ترکیب عارضی و اتفاقی تعداد بیشماری اتم می داند.

آتونالیسم (Atonalism) خلاف گرایی، مخالف خوانی، ناراضی گرایی
مخالفت با هر چه موجود است و پیش بیاید.

آته ایسم – آتئیسم (Atheism) خداباوری منهای دینداری
برخی آنان را خداناباور می دانند ولی برخی عقیده دارند. آته ایستها به صورت مطلق منکر خدا نیستند، باور آنان مادی گرایانه و ماتریالیستی هست اما مانند «لاادریون» به انکار صددرصد خداوند نمی انجامد. آته ایستها دین را از طریق ارائه کنندگان ادیان رد می کنند.

آتی سیسم (Atticism) یکی از سبکهای ادبی قدیم
این سبک در سده های چهارم و پنجم قبل از میلاد جاری بوده، از مشخصات بارز این سبک (ظرافت اختصار و به هم فشردگی واژه ها) بوده است.

آدامیسم (Adamism): عریان باوری
این اصطلاح در مورد کسانی به کار برده شده که در قرن یازدهم میلادی در اجتماعات به صورت کاملاً عریان ظاهر می شدند و عقیده آنان بر این بود که آدم ابو البشر هم همین گونه لخت و عریان بوده و در عین حال معصوم هم بوده.

آدو پتیانیسم (Adoptianism) عقیده پاره ای از مسیحیان قدیم در مورد عیسی مسیح
مسیحیانی که عیسی بن مریم را، پسر، مظهر یا نشانه و روح خدا نمی دانستند و بر این اعتقاد بودند که این عناوین را فقط خداوند در هنگام غسل تعمید به او بخشیده است. (اغلب مسیحیان عیسی را پسر خدا می دانند).

آدونتیسم (Adventism) اعتقاد به ظهور مجدد عیسی مسیح
شاخه‌ای از پروتستانتیسم است که ریشه‌های آن به نوزایی پروتستان آمریکایی در قرن نوزدهم موسوم به بیداری بزرگ دوم برمی گردد. نام این فرقه از باور به بازایی عاجل یا «ظهور دوم» عیسی مسیح برمی گردد.

آرئیسم (Areism)
چگونگی و وضعیت یک سرزمین را گویند که به صورت مداوم آب در آن جاری نیست.

آرابیسم = عربیسم (Arabism) عربی گرایی
آراب ناسیونالیسم – عرب ناسیونالیسم (Arab-Nationalism) ناسیونالیسم عرب
نام جنبشی است که آرمان و هدف آن وحدت تمامی کشورهای عربی در زیر یک پرچم واحد می باشد.

آرتریتیسم (Arthritism)
قابلیت بیمار شدن و یا سرایت بیماری در اثر کمبود مواد غذایی یا خودداری از غذا خوردن.

آرکائیسم (Archism) باستان گرایی
توجه به سنت، رغبت و تمایل به ارزشها و آثار باستانی در هنر و ادبیات، استفاده از روش، واژه ها و اصطلاحاتی است که در حال حاضر معمول نیست .

آرمینانیسم (Aminanism) مکتب و فلسفه هرمان آرمینیوش
نام فلسفه و عقیده ای است که «هرمان آرمینیوش» مذهب شناس هلندی رواج داد. آرمینیوش مسئلۀ تقدیر و سرنوشت بشر را بررسی و در خصوص دو فاکتور سعادت و بدبختی که در پی سرنوشت است اظهار نظرهایی نموده است.

آریانیسم (Arianism) مکتب آریوس
این نظریه را «آریوس» کشیش مشهور فرقه آریانیسم که معتقد به وحدت تثلیث (پدر پسر روح القدس) در آئین مسیح نبود رواج داد و بر این پای می فشرد که پسر با پدر از تمامی جهات شبیه نیست و بنابر همین قاعده، پسر برای همیشه نمی تواند خاصیت پدر را حفظ کند .

آریستو تلیسم (Aristotelism) – آریستوتلیانیسم (Aristotlianism) فلسفه ارسطویی
این فلسفه منسوب به ارسطو فیلسوف یونانی است.

آریستوکراتیسم (Aristocratism) اشراف گرایی
عقیده کسانی که می پندارند فقط طبقه اشراف هستند که صلاحیت حکومت را بر مردم دارند و برای بقیه افراد اجتماع حقی قائل نیستند.

آریویسم (Arrivism) هدف گرایی، منظور گرایی
ریشه این اصطلاح واژه (Arrive) به معنای رسیدن است. پیروان این اندیشه فقط به این می اندیشند که به هدف و منظور و مقصد خود برسند، حالا چگونه و به چه قیمتی ؟ برای آنان اهمیتی ندارد.

آسپریتوآلیسم (Spritualism) اصالت روح
پیروان این مکتب بر خلاف ماتریالیستها روح را حقیقتی انکارناپذیر می دانند و معتقدند که روح ماده نیست غیر قابل تغییر است و کم شدنی هم نیست.

آستیسم (Asceticism)- (Ascetism) ریاضت گرایی، پرهیزگاری
(asctic) یعنی ریاضت کش؛ به مجموعه اعمال توبه و استغفار و کشیدن ریاضت در زندگی (هدف باید متعالی و روحانی باشد) گفته می شود.

آستیگماتیسم (Astigmatism) ناهنجاری چشمی
نوعی بیماری و نارسایی چشمی است که بیمار به وضوح نمی بیند، اغلب دید او تار است و لکه های سیاهی را در پیش خود حس می کند. یا به عبارت دیگر قرنیه یا عدسی انحنای نامناسب دارد یا شکلش درست نیست.

آسوسیاسیونیسم (Associationism)
نام مکتبی است که افکار تخیلات و تداعی معانی را مبدأ و منشاء زندگی ذهنی و خاطری و اساس شناخت ها می داند.

آفریسم (AFFairism)
افرادی که پندارشان بر این است که هرگونه تغییری که در موضوع پول روی دهد موجب تغییرات و نوسانهایی در چیزهای دیگر می گردد که با پول در ارتباط هستند. این گروه همه چیز را تحت الشعاع اوضاع مالی و معاملات می دانند.

آفوریسم (Aphorism) کلمات قصار
بیان مقصود به وسیله شخص مجهول و بکار بردن کلمه ای که معرف او باشد.

آکادمیسم (Academism) سنت گرایی
تقلید از اصول، قواعد و نمونه های سنتی بدون آن که مصلحت و یا اصولی بودن آنها در نظر گرفته شود.

آکاریسم (Achairism)
عقیده و مسلکی مذهبی که بنیانگذار آن «الاکری»است، که خلفای راشدین را جانشینان پیامبر اسلام (ص) می دانند و به اصول مذهب معتقد نیستند.

اكتوالیسم (Actualism)
نظریه ای در علم زمین شناسی و به مجموعهٔ اصول و فاکتورهای علمی گفته می شود که بنابر آن اصول و مقایسه آنان با کیفیت آثار زمان حاضر می توان آگاهیهای ارضی را در زمان گذشته به دست آورد.

آكمئیسم (Acmeisme)
آكمئیسم در ابتدای قرن بیستم در روسیه بوجود آمد و مکتب سمبولیسم را مردود می دانست.

اگراریانیسم (Agrarianism) برابری در تقسیم زمین
تقسیم اراضی به تساوی

اگراماتیسم (Agrammatism) سخن گفتن با ایجاز
سخن گفتن بدون رعایت اصول دستوری و ایجاد آشوب هرج و مرج و به هم ریختگی در زبان به گونه ای که طوری به صورت تلگرافی و فشرده در آید که به راحتی قابل درک و فهم نباشد.

آلارمیسم (Alarmism) هشدارگرایی
آشوب طلبی و طرفدار آشوب و متشنج بودن

البينيسم (Albinism) زال تنی
نوعی بیماری یا خصوصیت ارثی و مادرزادی است که انسان یا حیوان مبتلا به آن دارای پوست سفید مایل به سرخ و موهای سفید می گردد از نشانه های دیگر این بیماری قرمزی رنگ تخم چشم و برخوردار نبودن از دید کافی می باشد.

آلپی نیسم (Alpinism) آلپ گرایی، کوه گرایی
کوهنوردی و راه و روش کوهنوردی و آموزشهای لازم برای صعود از کوه و دست یابی به قله یا غار

التروئیسم (Altruism) رعایت نمودن حال دیگران
مکتبی است در ادبیات و هنر که هنرمند تحت تأثیر هنرمند دیگری نیست و از کسی تقلید نمی کند به نحوی که در اثر مشهود است و نشان می دهد که این هنرمند خود دارای سبک و سیاق و روشی است که مخصوص خود اوست.

آلتوسریانیسم (Althusserianism)مكتب آلتوسر
فلسفه ای است منسوب به لوئیز آلتوسر (Louis Althusser) فیلسوف فرانسوی که جامعه شناسی معاصر را در چهار جهت عمده تحت تاثیر قرار داده است .

آلکساندرینیسم (Alexandrinism)
به تمدن یونانی گفته می شود که از قرن سوم قبل از میلاد به مدت پانصد سال طرفداران زیادی داشت و مرکز آن در اسکندریه بود. طرفداران این نوع تمدن به بسط و گسترش تمدن یونانی در سراسر جهان آن روز معتقد بودند.

الکلیسم (Alcoholism) الکل گرایی
الكليسم يا مى بارگى به معنى استفاده بيش از حد از الكل، در حدى كه به سلامتى جسمى يا روحى اسيب بزند. – معتاد به الکل

الگوریسم (Algorism) حساب با سلسله اعداد
«حساب کردن با کمک اعداد عربی»؛ یعنی فن انجام أعمال حسابی پایه، مانند جمع و ضرب، با قرار دادن اعداد در زیر هم و إعمال قواعدی خاص، که جایگزین به کارگیری اعداد رومی و استفاده از چرتکه شد. که از نام خوارزمی گرفته شده است. که ابتدا الخوارزمی به الخوریزم، الخوریسم، و الگوریسم (Algorism) تبدیل شد.

آلومورفیسم (Allomorphism) در زبان شناسی تکواژگونه
در زبان شناسی: یک واحد زبان‌شناختی است و زمانی به کار میرود که یک واحد معنایی دارای چند صورت آوایی باشد.
در شیمی: تغییر شکل مواد معدنی بدون آنکه این مواد تغییر ماهیت بدهند. (پارامورفیسم)

الینیسم (Alienism) بیگانگی
به درمان امراض مغزی گفته می شود.

آماتوریسم (Amateurism) غیر حرفه ای
کاری که به عنوان حرفه نباشد و صرفاً از روی تقنن و اشتیاق انجام شود بعضا به عنوان نابلد هم به کار می رود.

آمانسالیسم – آمنسالیسم (Amensalism) ناهمزیستی
حالتی است که در رابطۀ بین دو موجود یکی آسیب جدی می‌بیند یا از بین می‌رود و دیگری چندان تأثیری نمی‌پذیرد مثل: رشد نکردن گیاهی در اثر همجواری و وجود گیاه دیگر . – آمنسالیسم درست متضاد رابطه همسفرگی است. این رابطه زمانی اتفاق می افتد که زندگی یک ارگانیسم از حضور دیگری در خطر قرار گرفته و آسیب ببیند و در واقع یک ارگانیسم نه تنها هیچ سودی از یک رابطه نبرد بلکه رابطه برای ارگانیسم مضر باشد.

آمپوتیسم (Amputism) قطع قسمتی از اندام
نوعی انحراف جنسی و نوع نادری از پارشیالیسم است که در آن بیمار به وسیله بخشی جدا شده از بدن تحریک می گردد. این بیماری به دو صورت است، یکی با خود و دیگری با غیر. این بیماری بیشتر تخیلی (فانتزی) است اما در مواردی هم دیده شده که بیمار به قطع عضو پرداخته تا به ارضای جنسی برسد.

آمریکانیسم (Americanism) آمریکاگرایی
تقلید از روش آمریکایی در زبان یا لهجه یا زندگی روزمره یا آمریکا زدگی و طرفداری از آنچه آمریکایی است و خواست آمریکا.

آمورالیسم (Amoralism) اخلاق ستیزی، بی اخلاقی
آمورالیسم در مورد مردود شمردن و انکار هرگونه اصول و موازین اخلاقی، وجدانی و شرافتی بکار می رود.

آنابپ تیسم (Anabaptism) کمونیسم مسیحی
نام یک فرقه مذهبی بود که ابتدا در قرن ۱۶ در آلمان به وجود آمد و بعد به سویس و هلند و اتریش سرایت کرد این فرقه مرامی سوسیالیستی کمونیستی داشتند.

آنابولیسم (Anabolism)
یکی از دو مرحله متابولیسم (استفاده انرژی تولیده شده و ساختن اجزای سلول مثل پروتئین و اسید نوکلئیک) .

آنارشو سندیکالیسم – آنارکو سندیکالیسم (Anarcho-syndicalism)
در پایان سده نوزدهم جنبشی به نام آنارشو سندیکالیسم (که میانداری بود بین آنارشیسم و سندیکالیسم) بوجود آمد. و بن و ریشه آن دگرگونی ای بود که بین پیروان باکونین روی داد و در نتیجه عده ای از طرفداران «باکونین» که از اندیشه های وی دلخوش نبودند اتحادیه های کارگری را به صورت نهادی اساسی برای ابراز وجود برگزیدند.

آنارشیسم (Anarchism) بی سروری
عقیده، مسلک و مرام آنارشیسم برخاسته از واژه آنارشی (anarkia) یونانی به معنای بدون سرور، بدون حکومت است. در این جنبش و نظریه هواداران آن مخالف با هرگونه قدرت متمرکز دولت و حکومت هستند. و بر این اعتقاد هستند که مردم خود قادر خواهند بود از راه همکاری و مساعدت با هم و با خودگردانی به نحو آزاد به اداره امور بپردازند .

آناکرونیسم (Anachronism) اشتباه تاریخی
ظهور و به وجود آمدن چیزی یا کاری در زمان و مکانی نامناسب .

آناکوریسم (Anachoretism) راهب گرایی
زندگی کردن به مانند راهب، روحانی و یا شخص دیگری که انزوا پیشه کند و در تنهایی فقط به عبادت و پرستش خداوند بپردازد.

آنالفابتیسم (Analphabetism) فقدان فرهنگی
رشد نکردن فرهنگ در یک جامعه و بیسوادی کامل و نداشتن تعلیم و تربیت و آموزش درست.

آنتاگونیسم (Antagonism) رقابت
مبارزه بین ملتها یا اشخاص بر سر مسلک سیاسی و عقاید اجتماعی .

آنتروپوسنتریسم (Anthropocentrism) انسان مرکزی
انسان مرکزی نظریه ای است که انسان را مرکز جهان قرار می دهد و خیر و سعادت انسان را غایت تمام اشیاء می داند.

آنتروپومورفیسم (Antropomorphism) انسان مداری
اعتقاد و ایمانی که وجود خداوند را تعمیم وجود انسان می داند. این اصطلاح به تشبیه هم معروف است و بدان معناست که خدا را در ذات یا در صفات مانند انسان تصور بکنیم.

آنتریسم (Entrysm) نفوذگرایی
به اقدام فرد یا گروهی که برای مأموریتی مشخص و معین از یک سازمان سیاسی به یک سازمان سیاسی دیگر نفوذ می کند و خود را هوادار آن سازمان نشان می دهد و یا به عضویت آن سازمان در می آید گفته می شود.

آنتوانیسم (Antoinism) مکتب لویی آنتوان
نام مکتبی عرفانی است منتسب به یک معدنچی بلژیکی به نام لویی آنتوان.

آنتی امپریالیسم (Anti imperialism) ضد امپریالیسم
به عقیده مخالفان امپریالیسم گفته می شود.

آنتی انتلکتواليسم (Anti-Intellectualism)
این مکتب در برابر انتلکتوالیسم قرار دارد و بر عکس فلسفه انتلکتوالیسم که معتقد بود حقیقت و علم را از طریق قریحه و هوش می توان به دست آورد و عقل گرایی را مقدم می دانست به فاکتورهای اراده الهام، قدرت نبوغ و حتی زور و به عقلگرایی و حرکتهای سنجشگرایانه چندان پای بند نیست.

آنتی پارلمانتاریسم (Antiparlementarism) ضـد پارلمان و قانون
عقیده و اعتقاد کسانی را گویند که مخالف وضع قانون به وسیله مجلس هستند و به طور کلی این افراد مخالف حکومت قانون یا پارلمان می باشند و طرفدار استبداد و حکومت مطلقه اند.

آنتی پروتکسیونیسم (Antiprotectionnism)
مخالف با هرگونه سیستم حمایت دولتی یا خارجی .

آنتی راسیسم (Antiracism) ضد نژادگرایی
این اصطلاح نام مکتب مخالفان سیاست تبعیض نژادی می باشد.

آنتی سمیتیسم (Anti-Semitism) یهودستیزی
نفرت از یهودیان یا دشمنی عملی با آنان به قصد آزار یا نابود کردنشان .

آنتی فرومگنتیسم (Antiferromagnetism)
بر کیفیت اجسامی گفته می شود که در درجه حرارت پائین تر از حد معمول مغناطیس روی آنها اثر ندارد.

آنتی کاریانیسم (Antiquariaonism) نوگرایی
این اصطلاح را مخالفت با کهنه پرستی باید دانست.

آنتی کلریکالیسم (Anticlericalism) مخالفت با روحانی گرایی
مسلک و مرام کسانی است که معتقدند روحانیت در امور عمومی نباید مداخله کند.

آنتی کلونیالیسم (Anti-colonialism) گرایشات ضد استعماری
این اصطلاح عنوانی است برای جنبشهایی که بر ضد استعمار به ویژه استعمار سیاسی اقتصادی و فرهنگی امپریالیسم فعالیت می کنند.

آنتی کمونیسم (Anticommunism) مخالفت با کمونیسم
به عقیده مخالفان کمونیسم و زندگی اشتراکی گفته می شود.

آنتی کنفورمیسم (Anticonformism) مخالفت با تسلیم گرایی
مخالفت با رسوم و عادات متداول و جاری

آنتی میلیتاریسم (Antimilitarism) عقیده مخالفان حکومت نظامیان
به عقیده و مرام کسانی گفته می شود که با حکومت نظامیان و فرمانروایی آنان موافق نیستند. .
آندروئیسم (Andoreism)
وضع رودخانه هایی که آب آنها به دریا نمیریزد یا حوضچه هایی که آب در آنها فرو می رود.

آنجليسم – آنژلیسم (Angelism)
تمایل به رفتاری مانند فرشتگان داشتن و معصوم بودن .

آنکسیونیسم (Annexionism)
سیاست ضمیمه نمودن کشورهای کوچک به کشورهای بزرگ .

آنگلیکانیسم (Anglicanism)
در زمان سلطنت ادوارد هشتم و در انگلستان فرقه ای از مسیحیت اعلام وجود نمود که خواهان برقراری مسیحیت تحت نظر یک کلیسای واحد بود در حقیقت این فرقه در بین کاتولیکها و پروتستانها قرار گرفتند و خواهان بر طرف شدن اختلافها شدند.

آنوریسم (Aneury(i)sm)
غده ای که از خون تشکیل می شود و غالباً به شریان مربوط است.

آنیمیسم – انی میسم (Animism) روح گرایی، روح پرستی
طرفداران این آیین بر این باورند که هر چیزی در این دنیا، دارای روح و قابل ستایش است. حال جاندار یا غیر جاندار. و روح را اساس زندگی می دانند.

آوانتوریسم (Adventurism) ماجراجوئی
تمایل به اخذ تصمیم ناگهانی و بدون اندیشه .

آوروئیسم (Averoism) آوروئس گرایی
نام مکتب و فلسفه «آوروئس» که در قرون وسطی مسایل متافیزیک را از دید قرآن مورد تجزیه و تحلیل قرارداد .

ائیدتیسم (Eidetism)
قدرت تجسّم اشیاء و چیزهایی که در گذشته دیده شده اند بدون اعتقاد به واقعیت مادی این پذیره .

ابژکتیویسم (Objectivism)
این عقیده فلسفی در برابر «سوبژکتیویسم» یا «ایده آلیسم سوبژکتیف» قرار دارد، در این آیین به حقایق از نظر حسی نگاه می شود.

ابستروکسیونیسم (Obstructionnism) مانع گرایی، سدگرایی
اختلال و اغتشاش در جلسه ای مثلاً «مجلس» برای عدم توانایی در رای گیری و جلسه را از اکثریت انداختن و در ورزش مخالفت و دست زدن به اعمالی در برابر حریف که غیر قانونی و خلاف مقرارت است .

ابسکورانیسم (Obscuranism)
به عقیده مخالفان تعلیم و تربیت، دلیل، منطق ترقی و پیشرفت گفته می شود.

ابسولوتیسم (Absolutism) حکومت مطلقه
نوعی حکومت است که زمامدار دارای حقوق و قدرت نامحدود است.

اپتی میسم – اُپتى ميسم (Optimism) خوش باوری، خوشبینی
این اصطلاح در سیاست هنر و فلسفه به معنای خوش باوری، خوش بینی، حسن ظن و نظایر آن به کار می رود و در برابر پسی میسم به معنای بدبینی استعمال می گردد.

اپورتونیسم – اپور چونیسم (Opportunism) فرصت طلبی
این واژه در مورد کسانی مورد استفاده قرار می گیرد که برحسب موقعیت تغییر عقیده می دهند و با تغییر اوضاع سیاسی تغییر رنگ سیاسی می دهند (حزب باد).

اپیس کوپالیسم (Episcopalism) اسقف گرایی، طرفداری از حکومت اسقفها
این اصطلاح یا اصطلاح ایپس کوپالیانیسم نام مکتبی است که در قرن ۱۶ در اروپا به وجود آمد و در حقیقت دنباله مکتب کالوینیسم است که منسوب به «ژان کالوین» فرانسوی است که معتقد بود اتوریته روحانی به اتورویته جسمانی برتری دارد.

اپیکوریانیسم (Epicurianism) مكتب منسوب به اپیکور
مکتب و فلسفه منسوب به اپیکور (ابیقور) فيلسوف معروف یونانی که یکی از چهار مکتب بزرگ یونانی به شمار می آید. طرفداران این مکتب: – هوادار مادیت و منکر وجود خداوند بودند . – اعتقاد به تکامل داشتند. – باور آنان به انسان دوستی و خوش بینی به نوع بشر بود. – جامعه و حیات اجتماعی را بر پایه منافع فردی می دانستند. – عدالت حقوق اجتماعی و «قانون» را از موهومات می دانستند. – تقوی را در تأمین لذت و مسرت می دانستند نه در علم . – بهترین روش زندگی را در میانه روی، اعتدال، آرامش و رفاقت می پنداشتند و با شهوت، زیاده روی و افراط در هر کار مخالف بودند. – طرفدار بهبود موقعیت زنان و غُلامان و حامی تربیت عمومی و نهضت انسان دوستی بوده و اعتقاد آنان بر این بود که همه افراد بشر با هم برادرند و هیچ ملتی نسبت به ملت دیگر مزیت ندارد. – عزلت و گوشه گیری را مایه سعادت فردی می دانستند و می گفتند که خردمند باید از قبول مشاغل دولتی و قبول مسئولیت کناره گیری کند. – بی نیازی فردی را باور داشتند و خواهان این بودند که هر فرد خود باید وسیله لذت خویش را فراهم کند نه جامعه؛ بعد از اپیکور، لوکرسيوس ( Lucretius) شاعر و فیلسوف رومی جانشین وی گردید.

اپی كوریسم (Epicurism) لذت گرایی
فلسفه ای که لذت بردن را غایت مطلوب بشر می داند .

اتاتیسم (Etatism)
به سیستم حکومتی گفته می شود که دولت مستقیماً بر اوضاع سیاسی، اقتصادی و اجتماعی دخالت می کند و بر آن تسلط کامل دارد.

اتنوسانتریسم (Ethnocentrism) قوم گرایی، قوم مداری
در اصطلاح لغوی این اصطلاح قوم مداری، فرهنگ مداری، قوم مرکزی و نظایر آن معنا شده و در علم روانشناسی اجتماعی، به کس، کسان و یا قومی گفته می شود که به ارزشها و قابلیتهای گروه خودی و کششهای قومی و فرهنگی خود سخت پایبند هستند.

اتوئروتیسم (Auto-erotism) خودانگیزی
ارضاء غریزه جنسی به وسیله خود انسان (بدون دخالت شخص دیگر) را گویند.

اتوپیسم (Utopism) آرمانشهر طلبی
دلبستگی به ایجاد یا خیال پردازی درباره یک نظم اجتماعی آرمانی را گویند.

اتوریتاریانیسم (Authoritarianism) قدرت باوری
حمایت و پشتیبانی از حکومت زور را که دستورهای آن از ترس کیفر رعایت می شود. طرفداران این نظریه برآنند که قدرت فرمانروا به خودی خود توجیه مشروعیت آن می باشد و بدون چون و چرا باید پیروی گردد.

اتوماتیسم (Automatism) حرکت خود به خود
به مکانیسمی گفته می شود که به صورت طبیعی موجب می شود که حرکتی انجام شود.
اتومورفیسم (Automorphism) همخوانی هم شکلی موقعیت و خصوصیت یک مجموعه که اجزای متشکله آن با هم همخوان و هم شکل هستند.

اتیسم (Autism)
به حالتی گویند که ارتباط کودک یا آدم سالمند با دنیای خارج و افراد دیگر قطع می گردد.

اراستیانیسم (Erastianism) مسلک اراستیان ها
ترکیبی است: از 1- اوتيليته (Utility) یا وتیلیتاریانیسم (Utilitarianism) که همان فلسفه سودجویی است. ۲- سکولاریسم (Secularism :یعنی توجه به امور دنیای مرئی و جهان خاکی ۳- راسیونالیسم (Rationalism) یا فلسفه اصالت عقل.
به معنی تکیه بر اصول عقلی و منطقی در اندیشه، رفتار و گفتار است. اولین ارائه دهنده این عقیده تئولوژیست ایتالیایی مارسل دوپادو، معروف به مارسيليو (Marsilio) در قرن سیزدهم بود و بهترین نماینده این مکتب جان سلدون (John Seldon) انگلیسی می باشد.

ارتوژنیسم (Orthogenism)
مطالعه در باب چگونگی کنترل ازدیاد جمعیت از راه توالد و تناسل.

ارتیسم (Erethism)
حالت طبیعی تحرک و تأثیر پذیری برخی از بافتها یا سلسه اعصاب و سیستم عصبی.

أرفيسم (Orphism)
عنوانی است که آپلینر (Apollinaire) برگرایش تازه در آثار دلنه ( Dolaumay) و چند نقاش دیگر نهاد تا آن را از کوبیسم پیکاسو (Picasso) و براک ( Braque) متمایز کند.

اُرگانیسم (Organism)
مجموع عملیات و حالات طبیعی و هماهنگ اعضاء مختلف بدن و یا مجموعه اعضاء یک اداره یا سازمان یا حزب سیاسی که در راه پیشرد هدف و مقصود فعالیت دارند.

ارگوتیسم (Ergotism)
مسمومیتی که به وسیله خوردن گیاه «چاودار» کفک زده حاصل می شود، این مسمومیت باعث اختلالات عصبی و روانی می گردد و گاهی نیز باعث بروز قانقاریا در عضوی از بدن.

ارلئانیسم (Orleanism)
عنوان نوعی حکومت است که عملکرد نخست وزیر و قوه قضائیه به وسیله رئیس دولت و عده ای از نمایندگان منتخب مردم کنترل و بازرسی می شود.

اروتیسم (Erotism) ادبیات شهوانی
ادبیات شهوانی یا ادبیات اروتیک اثری است که بر محور عشق جنسی و توصیف صریح پاره ای از جزئیات می چرخد. یا به تعریفی دیگر اثر برخوردار از کیفیت شهوت انگیزی و جسمانی است این نوع ادبیات هم با هرزه نگاری تفاوت دارد هم با ادبیات، عاشقانه.

ازوتریسم (Esoterism) غیر قابل فهم بودن
غیر قابل فهم بودن برای اشخاص نامحرم ناآشنا و آنهایی که رازدار نیستند. در مکتبهای فلسفه قدیمی برای عقاید و رازهای پنهانی اعمال می شد.

اسپارتاکیسم (Spartakism)
عنوان جنبش سوسیالیستی که تمایل به اصول کمونیسم دارد .

اسپریتوآلیسم (Spiritualism) فلسفه اصالت روح
نام فلسفه و مکتبی است که پیروان آن بر خلاف ماتریالیستها روح را حقیقتی انکار ناپذیر می دانند و معتقدند که روح ماده نیست غیر قابل تغییر است و کم شدنی هم نیست.

اسپریتیسم (Spiritism) دانش احضار ارواح
علم احضار ارواح را گویند. – روح‌گرایان ادعا دارند، که انسان روحی جاودانه داردکه به‌طور موقت و شاید چند بار ساکن بدن شده تا تعالی اخلاقی و فکری به دست بیاورد. همچنین ادعا می‌کنند که ارواح، از طریق واسطه‌های غیرفعال یا فعال، ممکن است در جهان مادی نفوذ خیرخواهانه یا بدخواهانه داشته باشند.

اسپینوزیسم (Spinozism) مکتب اسپینوزا
به :مکتب اسپینوزا فیلسوف هلندی و طرفداران او گفته می شود.

استائیکیسم (Stoicism) رواقیون
مکتب استائیک آخرین و چهارمین مکتب از مکاتب بزرگ آتنی قدیم است. که ۳۰ سال قبل از میلاد به وسیله زنو یا زنون فيلسوف فنیقی در آتن به وجود آمد.

استاتیسم (Statism)
حالت پایداری اجسام و تعادل آنها به هنگامی که قوای وارده بر روی جسم ثابت است و جسم بی حرکت بوده و جابجا نمی شود.

استالینیسم (Stalinism) مکتب و نظرات استالین
در ابتدا، کارل مارکس فلسفه کمونیسم را طرح ریزی نموده و مطرح کرد. بعد از جنگ جهانی اول و به هنگام انقلاب بلشویک روسیه لنین در این فلسفه تغییراتی داد و آن را تفسیر بیشتری کرد ابتدا به فلسفه ی لنینیسم مارکسیم و در نهایت به لنینیسم معروف شد.
بعد از لنین استالین روی کار آمد و او هم به نوبه خود فلسفه لنین را تفسیر نمود و دگرگونیهایی در آن پدید آورد و فلسفه ای را رواج داد که به استالینیسم موسوم گشت. استالینیسم خارج از حیطه و تفسیر کمونیستی آن در اذهان تداعی کننده خشونت، شدت عمل و سختگیری نیز هست.

استتیسیسم (Aestheticism) زیباگرایی
مكتبى است در حوزه هنر و ادبیات که توجه به زیبائی در درجه نخست اهمیت قرار دارد و طرفداران این مکتب بر این باورند که هدف هنر صرفاً ایجاد زیبائی است.

استرابیسم (Strabism) بیماری چشمی
از بیماریهای چشمی است که موازی بودن خطوط دید را از بین می برد. (تاب داشتن و چپ بودن چشم).

استراسیسم (Ostracism)
از اصطلاحات و واژه های سیاسی قدیمی است که این حق و امتیاز را به روحانیون کلیساها می داد که برای مدت ده سال یک فرد سیاسی را به تبعید بفرستند.

استروكتوراليسم (Structuralism)
کشف بنیادهای پدیده های اجتماعی و قابل فهم نمودن آنها به منظور شناسایی عملکرد این پدیده ها .

استوئیسیسم (Stoicism)
این فلسفه و اصطلاح بر خلاف و ضد اپی کوریسم می باشد. پیروان این فلسفه معتقدند که فرمانروائی و حاکمیت هر شخص به خود او بستگی دارد و در حقیقت برای خوشبختی باید راهی برای برطرف نمودن اختلال واضطراب در طبیعت پیدا کرد.

استیگماتیسم (Stigmatism)
کیفیت سیستم نوری مثل (عدسی) که تصویر هر نقطه در آن یک نقطه است. تعدادی از کسانی که مشکل در بینایی دارند به ناهنجاری استیگماتیسم دچارند.

استیلیسم (Stilism)
پیرو سبک و روش بخصوصی بودن و در راه تحقق این روش و سبک تلاش نمودن .

اسکالستیسیسم (Scholasticism)
نام مسلک و فرقه ایست از الهیات و عقاید مذهبی مسیحی قرون وسطی که افکار آنها در باب دولت و جایگاه انسان در دستگاه اجتماعی انحصار داشت به آنچه را که کلیسا معتبر می دانست.

اسکپ تی سیسم (Skepticism) فلسفه شک
به کسی اطلاق می شد که عقاید مذهبی را رد می کرد و یا در آنها شک می نمود این مکتب بعدها با نفرت مواجه گردید و از بین رفت.

اسکلاواژیسم (Esclavagism) برده داری گرایی
رژیم و طرفداری از رژیم برده داری را می گفتند .

اسکوتیسم – اسکو تیسیسم (Scoutism – Scoticism) اسکوت گرایی
مجموعه عقاید و نظرات فیلسوف معروف «دنس اسکوت با نام کامل جان دانس اسکوتوس» که از خداپرستی دفاع می نمود و معتقد بود که شناخت خداوند وسیله ای برای رسیدن به او می باشد.

اسکی پیسم (Escapism) فلسفه فرار
در دوره عظمت و ترقی یونان قدیم طرز فکر و اندیشه مردم آتن چنین بود که اگر کسی از شرکت در امورات اجتماعی، سیاسی و اداره امور مملکت فرار می کرد و طفره می رفت گناهکار بود و از جامعه باید طرد می شد.
بعدها در پی شکستهای یونان و بروز اختلافات، فلسفه اجتماعی و سیاسی آن هم رو به ضعف نهاد و بدبینی نسبت به حکومت قوت گرفت و در نتیجه: شکاکین، کلبیون و اپیکوریان ها پدید آمدند که طرفدار عزلت و گوشه گیری بودند و دیگر گوشه گیری معمول شد و نشانه ای گردید برای اعتراض به نظام.! و فلسفه فرار «اسکی پیسم» خودنمایی کرد.

اسنوبیسم (Snobism) اشراف گرایی
از طبقه نجبا و اشراف تقلید کردن و رفت و آمد نمودن به محیط و جاهایی که مخصوص این طبقه است.

اسنیسم (Essenism)
اصول یا زندگی راهبان

اکازیونالیسم (Occasionnalism)
تئوری و فرضیه ای که مربوط می شود به علتهای اتفاقی پیدایش پدیده ها. منظور پدیده هایی است که به صورت غیر مترقبه و سیستماتیک روی می دهند.

اکامیسم (Occamism) مكتب فلسفی «گیوم دوکام»
این فلسفه منسوب به گیوم دو کام انگلیسی است. وی بر این باور بود که «اعتقاد به پروردگار و فناناپذیر بودن خداوند قابل تجسّم نیست» و با یک سلسله استدلالات فلسفی نتیجه گرفت که فرق بین خیر و شر و نیک و بد در اراده خداوند است نه بشر .

اکتیویسم (Activism) کوشندگی
معمولاً در جنبشهای انقلابی و حزبهای تندرو، عده ای از انقلابیون یا اعضاء حز،ب جنبش و یا حزب را اداره می کنند و اقتدار آن را در دست دارند و بیش از دیگران مراقب اصول اعتقادی حزب و یا جنبش هستند که به انحراف کشیده نشود، به این دسته که در حقیقت هسته مرکزی را تشکیل می دهند (کوشندگان) و به نظریه و رای آنان که توجه شدید به عمل سیاسی و دست یازیدن به آن است. کوشندگی (اکتیویسم) گویند.

اكزوتیسم (Exotism)
علاقه و تمایل به چیزهایی که از کشور بیگانه آمده است .

اکزورئیسم (Exoreism )
وضعیت نواحی روی زمین (به استثنای دریاها) که آبهای جاری آنها به دریا می ریزد.

اکزورسیسم – اکسورسیزم (Exorcism) جن گیری
به تشریفات و آداب و رسوم دفع اجنه و نمونه آن گفته می شود .

اکسپان سیونیسم (Expansionism) توسعه گرایی اراضی کشور
اکسپانسیونیستها طرفدار توسعه و گسترش اراضی کشور هستند که می تواند به وسیله فتوحات، نظامی راههای اقتصادی و یا روشهای دیگر صورت گیرد.

اکسپرسیونیسم (Expressionism) هیجان‌نمایی
در هنر به ویژه نقاشی، هنرمند برای بیان منظور خود اقدام به کژنمایی واقعیت می نماید نه این که واقعیت را انکار کند، بلکه به گونه ای غیر از معمول و آنچه که عادت شده، اثر خود را به نمایش می گذارد. مثلا با استفاده از رنگ‌های تند و جیغ، تغییر شکل دادن، اغراق کردن، خشونت و …؛ البته این جنبش هنری فقط مخصوص نقاشی نیست و تو حوزه‌های ادبیات، تئاتر و سینما، موسیقی و معماری هم وجود دارد.

اکسپرسیونیسم انتزاعی (Abstract-Expressionism)
این اصطلاح به طور عام در مورد جنبشی که از زمان جنگ جهانی دوم در هنر آمریکا شکل گرفت به کار برده می شود. شاید بتوان اکسپرسیونیسم انتزاعی را گونه ای نقاشی عاری از انگاره و شکلهای بنیادی (صور هندسی) به شمار آورد.

اکسترمیسم (Extremism) خشونت گرایی سیاسی
طرفداری از خشونت در مبارزات سیاسی، افراطی بودن و دست یازیدن به عملیات خشونت آمیز

اکسکلوسيويسم (Exclusivism) بی طرفی
بی طرفی مطلق بودن و جانبداری نکردن از کسی

اک لک تیسم (Eclectism) بیهوده گرایی، بیهوده گردی
به مکتبی که از هر فلسفه ای چیزی برداشته و مکتب جدیدی، رو می کند «اک لک تیسم» گفته می شود.

اکلکتیسیزم (Eclecticism) بهگزینی
این همان واژه بالاست.

اکوالیتریانیسم (Equalitrianism) برابرگرایی
به «اکوالیتریان» اگالیتاریان (Egalitaririan) هم گفته شده «آگالیتر» گرفته شده از واژه ی فرانسوی اگالیته به :معنای مساوات است.

اکوسمیسم (Acosmism) جهان انکاری
این نظریه در مقابل نظريه الحاد قرار دارد زیرا الحاد به معنی انکار وجود خدا و اثبات وجود جهان است در حالی که در جهان انکاری قضیه برعکس است پیروان این عقیده وجود خدا را اثبات می کنند اما وجود جهان طبیعی را انکار .

اکولتیسم (Occultism) رازگرایی
مطالعه و تحقیق درباره علوم پنهانی و سری که نوشته شده و یا گفته شده و می شود.

اکوننیسم (Occunenism) تمرکزگرایی مسیحی
تمایل و اعتقاد به اتحاد و متمرکز شدن تمام فرقه های مسیحی .

اکونومیسم (Economism) اقتصادباوری
مقدّم داشتن اقتصاد و تامین معیشت بر سیاست و مبارزه سیاسی .

اکینیسم (Equinism) ناهنجاری پا
ناهنجاری و تغییر شکل ناخوشایند پا .

اگالیتاریسم (Egalitarism) برابرگرایی
نام اصطلاح و مکتبی است در مورد کسانی که در جستجوی راه و روشهایی هستند که نتیجه آن برابری و مساوات افراد جامعه است، چه در امور سیاسی و چه اجتماعی.

اگزورسیسم (Exorcism) دیوزدایی
عقیده و روشی خرافی که در قرون وسطی در اروپا شایع بود و کشیشها طی مراسمی مذهبی دیوا را از بدن شخص دیوزده بیرون می کردند.

اگز یبیسیونیسم (Exhibitionism) گونه ای بیمار روانی
نوعی اختلال و بیماری روانی را گویند که بیمار از به نمایش گذاشتن عضوی از بدن لذت می برد که به نمایش گذاشتن و یا ابراز آن نزد عموم جایز نیست، مثل برهنه شدن در انظار به نمایش گذاشتن آلت تناسلی و یا دیگر اعضایی که در عرف جایز نیست.

اگزیستانسیالیسم (Existentialism) هستی گرایی
ریشه این اصطلاح «اگزیستانس Existence » به معنای «هستی» است. طبق باور اگزیستانسیالیست‌ها، زندگی بی‌معناست مگر اینکه خود شخص به آن معنا دهد. این بدین معناست که ما خود را در زندگی می‌یابیم، آنگاه تصمیم می‌گیریم که به آن معنا یا ماهیت دهیم.

اگنوس تی کیسم (Agnosticism)
پیروان این فلسفه بر این باورند که به وجود خدا و حقایق نخستین و به ابتدای خلقت نمی توان پی برد و مسایل ماورا طبیعی بر ما مجهول است.

اگوئیسم (Egoism) خویشتن پرستی، خودخواهی
اگوئیسمها عقیده به خویشتن پرستی و خودخواهی دارند و می گویند اصل حیات در توجه به نفس خویشتن است.

اگوتیسم (Egotism) خود بزرگ بینی
از اختلالات و بیماریهای روانی است که در این بیماری شخص خود را برتر و بزرگتر از دیگران می پندارد، و همیشه دوست دارد از خود و شخصیت بزرگ خود سخن بگوید و بزرگنمایی کاذب خود را که در خیال می پروراند به نمایش بگذارد.

اگو سانتریسم (Egocentrism) خودمحوری
فرضیه و تصور آدمی که می پندارد عقل کل است، برتر از دیگران است و همه چیز به او ختم می شود و بر همین اساس طالب همه چیز برای خود است.

اگوستینیسم (Augustinism)
عقیده و مسلک (ژانسنیست ها) به ژانسنیسم رجوع شود.

اگوفوتوریسم (Ego – Futurism)
به فوتوریسم رجوع شود.

الکتروتروپیسم (Electrotropism)
واکنش توجیهی بعضی از حیوانات در برابر میدان الکتریکی.

الکترو ماگنیتیسم (Electromagnetism)
بخشی از فیزیک که درباره تأثیر جریانات الکتریسیته بر روی میدانهای مغناطیسی بحث و مطالعه می.کند.

الكتوراليسم (Electoralism) گرایش به نظر اکثریت
به عقیده و مسلک کسانی گفته می شود که در امور سیاسی و حزبی، خواستار رای گیری، انتخاب و نظر اکثریت هستند .

المانتاریسم (Elementarism) عنصرگرایی
عنوان اصطلاحی است که از درون: نئوپلاستی سیسم بوجود آمد.

المپیسم (Olimpism)
سازمان و تشکیلات مربوط به برقراری مسابقات المپیک در کشورهای مختلف قوانین و مقررات موجود در این زمینه.

اليتيسم (Elitism) سرآمد باوری، نخبه گرایی
اعتقاد و باور به این است که در هر جامعه یا در هر گروه اجتماعی، اقتصادی، سیاسی فرهنگی و … آن کس یا کسانی هستند که به انگیزه توانمندیهای شخصیتی از دیگران برترند و حق آنهاست که از امتیازهای پیشوایی و رهبری و … برخوردار باشند. سر آمدباوری با دموکراسی مخالفت است و آن را پایمال کردن حق توانمندان می داند.

امانيسم – اومانيسم – هيومانیسم (Humanism) انسان گرایی، بشر دوستی
این تفکر در جهت خلاف تفکر مسیحیان قرون وسطی رقم خورد که در آن، انسان موجودی بدبخت ذلیل و گناهکار بود. انسان گرايى به عامليت انسان ها به صورت فردى يا جمعى پرداخته و به تمامى ارزش هاى يك انسان از جمله حق و حق گرايى اهميت زيادى داده است.

امپرسیونیسم (Impressionism) یکی از مکتبهای هنری
امپرسیون در لغت به معنای طلوع آفتاب است و مکتب امپرسیونیسم، نخستین جنبش نقاشی مدرن و مهمترین پدیده هنری اروپایی در سده نوزدهم است. هنرمندان اولیه مکتب، امپرسیونیسم یک تشکل آزادانه هنری بودند، که به انگیزه پاره ای نظرات مشترک و به منظور عرضه مستقل آثار خود در کنار یکدیگر قرار گرفتند. این هنرمندان نظام آموزشی متداول و هنر آکادمیک را مردود می دانستند.

امپریالیسم (Imperialism) گرایش امپراطوری
نام، عنوان، خط مشی و سیاستی را گویند که خارج از حوزه ملی خود، هدفش ایجاد و خلق یک امپراتوری است و یا احساس و تعصب این که کشور باید تبدیل به یک امپراتوری شود. و یا اگر کشور امپراتوری هست باید در نگاهداری آن کوشید.

امپریسم (Empircism-Empirism) تجربه گرایی
عقیده و مسلکی است قدیمی که بن و ریشه آن واژه (امپریک) یونانی است. که یکی از مکتبهای پزشکی بوده و امپریکها بر این باور بوده اند که تنها با تجربه می توان به کشف علل امراض و خواص ادویه و نحوه ی معالجات پی برد.

امپی روکریتیسیسم (Empirocriticism)
این اصطلاح مربوط به یک جریان فلسفی است که به موجب آن علم ترمودینامیک توانست مکانیک را کلاً دگرگون سازد .

انانيسم (Onanism) انان گرایی
طرفداری از جماع و لذت جنسی منقطع که مربوط می شود به داستان مردی عبری به نام (Onan).

انترناسیونالیسم (Internationalism)
طرفداران این مسلک معتقدند که مرزهای قراردادی بین کشورها باید نادیده گرفته شود و همۀ مردم جهان دلسوز و یار هم باشند. و با داشتن یک ایدئولوژی مشترک خواهان عدالتی حقیقی و صلحی جهانی باشند.

انتروانسیونیسم (interventionism) دخالت گرایی
سیاست دخالت دولتها یا دولتی در امور خصوصی یک کشور دیگر .

انتروپوسنتريسم (Anthropocentrism) انسان محورى
انتروپو به معنى نژاد انسان و سنتر هم به معنى مركز. انتروپوسنتريسم یعنی نژاد انسان مركز جهان هست و تمام چيز هايى كه در جهان هستى وجود دارد براى اين نژاد به وجود آمده است.

انتریسم (Entrysm) نفوذگرایی
به اقدام فرد یا گروهی که برای مأموریتی مشخص و معین از یک سازمان سیاسی به یک سازمان سیاسی دیگر نفوذ می کند و خود را هوادار آن سازمان نشان می دهد و یا به عضویت آن سازمان در می آید گفته می شود .

انتگریسم (Integrism) بنیادگرایی
عقیده و مسلک برخی مذهبیها یا کسانی که با تکیه کردن به سنت ها با هرگونه تحول و نوگرایی مخالفند.

انتلک توالیسم (Intellectualism) عقل گرایی، اصالت هوش و قریحه
عقیده و مرامی است فلسفی که هوش و شعور را بر احساسات و اراده مقدم می شمارد و در آثار هنری نیز به اثری که جنبۀ عقلی و فکری در آن غالب باشد گفته می شود.

انتوئی تیویسم (Intuitivism) حس گرایی
اصولی که به موجب آن مبادی اخلاقی را حسی می دانند .

انتوئی سیونیسم (Intuitionism) حس گرایی
عقیده و نظر علمای منطق هلندی، نظیر هیتینگ و بروئر که بر این باورند که در ریاضیات فقط باید پدیده هایی مورد بررسی قرار گیرند که بتوان آنها را به طور حسی درک و مجسم نمود .

انتیكریسم = انتی کواریانیسم (Antiquarianism-Antiquairism): کهنه پرستی
اعتقاد داشتن به سنت و پای بند بودن به آن. اعتقاد به اصالت آنچه که کهن و قدیمی است و کوشش نمودن در حفظ و نگهداری آن و متکی بودن به عقاید گذشتگان و در حقیقت در برابر فلسفه مترقی (پروگرسیف) و تجدیدطلبی قرار دارد.

انتی میسم (Intimism)
بیان و نگارش آنچه نزد شاعر یا نویسنده به صورت راز و محرمانه استو یا مكتب نقاشانی که به نشان دادن مناظر زندگانی خانوادگی می پردازند .

اند پاندانتیسم (Independentism)
استقلال داشتن در رأی و تصمیم.

اند ترمینیسم (Indeterminism)
نام فلسفه ای است که پیروان آن بر این عقیده اند که انسان و خداوند از یک اراده و اختیار برخوردار هستند این گروه انتظام و علل تکامل پدیده ها را محصول شعور و خرد می دانند.

اندوستریالیسم (Industrialism)صنعتی شدن
این اصطلاح عنوانی است برای صنعتی شدن زندگی انسان که در حقیقت انسان.

اندیا نیسم (Indianism) هندگرایی
مطالعه و بررسی ،زبانها تمدن و فرهنگ هندیان .

اندیویدوآلیسم (Individualism) فردگرایی
این اصطلاح را مکتب فردگرایان یا فرد باوران دانسته اند.

انسترومنتیالیسم (Instrumentialism) هوشگرایی
نام مکتب و فلسفه ای است که هوش، ذکاوت و نظریه را ابزار اقدام و عمل می داند.

انستیتوسیونالیسم (Institutionalism)
تمایل به افزایش مؤسسات، تأسیسات و سیستم بازرسی و کنترل، به ویژه در محیطهای سیاسی و اقتصادی.

انسیکلوپدیسم (Encyclopedism)
تمایل به جمع آوری مطالب و دانستنیهای گوناگون که با هم بستگی و ارتباطی ندارند.

انسیویسم (Incivism) مخالفت با شهری گرایی
رفتار کسی که با شهرنشینی و مقررات آن مخالف است یا رعایت نکردن قوانین و مقرراتی که در شهر وجود دارد .

انفانتیلیسم (Infantilism)
نوعی ناهنجاری است که در این اختلال، شخص رشد و نمو معمول را نمی کند.

انگریسم (Ingrism): انگرگرایی
نام مکتب و روش نقاش فرانسوی «انگر» که مشخصه کاری وی خلوص تصاویری بود که به وجود می آورد.

انيريسم (Onirism) نوعی بیماری روانی
نوعی بیماری روانی است که شخص در خواب هذیان می گوید، حرف می زند، کابوس می بیند.

انیلیسم (Oenilism) گرایش به شراب در حد اعتیاد و افراط
این واژه مترادف با الکلیسم و نظایر آن است.

اوانژلیسم (Evangelism) واپسگرایی مذهبی انجیلی
تمایل و اشتیاق به برگشت به یک زندگی مذهبی و روحانی برابر اعتقادات و دستورات کتاب انجیل.

اوتیلیتاریانیسم (Utilitarianism) سودانگاری، سودگرایی
اعتقاد بر این که، سود اصل تمام ارزشهاست. چه ارزشهای علمی و چه ارزشهای عملی. پیروان این مکتب فقط از هر چیزی سود و فایده آن را می خواهند و چیزی را خوب می دانند که دارای سود و منفعت باشد.

اورانیسم (Uranism)
داشتن تمایلات زنانه در مردان .

اوربانیسم (Urbanism) شهرسازی
علم و دانش شهرسازی و به وجود آوردن شهر، توسعه و اصلاح آن .

اورروئیسم (Averrorism) انحراف گرایی ارسطویی (ابن رشد گرایی)
فلسفه ارسطو در طول تاریخ انشعاباتی پیدا کرد و چند فلسفه دیگر از آن مشتق گردید. معروفترین انشعاب، فلسفه ارسطوئیان طبیعی بود که اینان بین عقل والهام تفاوت كامل قایل شده و آن دو را از یکدیگر تفکیک نمودند. طرفداران این عقیده را انحرافیون یا اورروئیست و مسلک آنها را اورروئیسم می نامیدند.

اوروکمونیسم (Eurocornmunism) روش کمونیسم اروپایی
کمونیستی کردن کشورهای اروپایی به شیوه ای سوای آنچه در روسیه شوروی بکار رفته است.

اوریانتالیسم (Orientalism) شرق گرایی
قوانین و مقررات مربوط به تمدن مشرق زمین که مورد مطالعه قرار می گیرد.

اوژنیسم (Eugenism)
مطالعه و بررسی شرایط مطلوب برای حفظ کیفیت نوع بشر و فرضیه اجتماعی که بر اساس این نظریه پایه گذاری شده است.

اوستاسیسم (Eustatism) تغییرات سطح اقیانوسها
تغییرات سطح اقیانوسها که بنا به مقتضیات آب و هوای هر منطقه صورت می پذیرد و یا تغییراتی که به واسطهٔ حرکت زمین در اقیانوسها پیدا می شود .

اوفمیسم (Euphemism) حسن تعبیر
به کار بردن واژه و یا جمله ای به جای واژه و یا جمله ای دیگر که مفهوم را مؤدبانه تر و خوشایندتر بسازد و جلوه بدهد مثلاً به جای اینکه بگوئیم فلانی آدم بیشعوری است بگوئیم: فلانی ناآگاه است.

اوفوئیسم (Euphuism) گرایش به رفتار روشنفکری و تشخص
ادای تشخص و بزرگی از خود نشان دادن – به اصطلاح لفظ قلم صحبت کردن، تظاهر و ادای باسوادی و روشنفکری .

اولترائیسم (Ultraism) افراط گرایی
در هنر، اولترائیسم به معنای افراط گرایی و تندروی از حد متعادل است و مکتبهای اکسپرسیونیسم و سوررئالیسم و مانند آن را نیز در بر می گیرد، عمر این مکتب در هنر کوتاه بود.

اولترامونتانیسم (Ultramontanism) پاپگرایی، واتیکانگرایی
عقیده مکتب و مرام کسانی که به واتیکان و برتری پاپ معتقدند.

اومانیتاریانیسم (Humanitarianism) انسان گرایی
عقیده و مسلک کسانی که در راه خدمت به بشر و انسانیت گام بر می دارند و به نوعی به انسان و انسانیت خدمت می کنند .

اومریسم (Euhemerism)
مجموعه فرضیه های قدیم و جدید را درباره پیدایش مذاهب مختلف گویند. در این فرضیه ها، گفتار، کردار و رفتار اساطیری نیز دخیل است.

اونانیمیسم (Unanimism) اتحاد گرایی
ریشه این اصطلاح (Unanime) فرانسوی به معنای اتحاد است. این اصطلاح از آنِ مکتبی ادبی هنری است که در حدود سال ۱۹۲۰ در ادبیات فرانسه رخ نمود. که هدف آنان مبارزه و مقابله با نمادگرایان و فردگرایان افراطی و جان بخشیدن به جنبه اجتماعی شعر و ادبیات و هنر بود.

اونیورسالیسم (Universalism) جامع گرایی
باور و عقیده ای که می گوید قادر مطلق آن کس و یا آن چیزی است که رضایت اکثریت خلق عالم را فراهم آورد و مورد قبول بیشتر افراد جهان باشد .

اونیونیسم (Unionism) اتحادیه گرایی، اتحادگرایی
عقیده کسانی که معتقد به ایجاد وحدت و یگانگی در حکومت فدرال بودند .

اووریریسم (Ouvrierism)
به مرام و عقیده کسانی گفته می شود که طبقه کارگر را تنها عامل باصلاحیت برای رسیدن به قدرت سوسیالیستی می دانند. این عده سندیکاها و تشکیلات سیاسی مربوط به آنها را بهترین فاکتور و بهترین جا برای حرکت و جنبش می دانند.

اوولوسیونیسم (Evolutionism) گرایش به اصطلاحات تدریجی
اوولوسيون (Evolution) به معنای تکامل است و بیشتر در علوم طبیعی بکار رفته است مثل فلسفه داروین. پیروان این فلسفه اعتقاد به سیر تکاملی دارند و در سیاست روبروی روولوسیونیسمها (Revolutionism) قرار دارند که معتقد به انقلاب برای انجام اصلاحات اجتماعی هستند.

اوونیسم (Owenism) اوونگرایی
نهضت و جنبش تعاونی که همراه با اندیشهای اصلاح طلبانه و سوسیالیستی است. ربرت اوون (Robert owen) کارخانه دار انگلیسی قرن۱۹ تلاش زیادی در بهبودی وضعیت کارگران به عمل آورد و به همین جهت عده ای او را پایه گذار سوسیالیسم نوین می دانند. عقاید و طرح اوون را که در بهبود احوال کارگران انگلیس مؤثر افتار و منجر به وضع چند ماده قانون در پارلمان انگلیس گردید «اوونیسم» و پیروان او را «اوونیست»گویند.

ایده آلیسم (Idealism) آرمانگرایی
ایدآلیسم به معنای خیال پرستی است و در سیاست «ایدآلیست» کسی را گویند که معتقد است سیاست باید تابع ایدآل های انسانی باشد.

ايديوتيسم (Idiotism)
عبارت یا سبک و روش خاص مربوط به یک زمان، به یک دوره .

ایراسیونالیسم (Irrationalism) غیر عقل گرایی
این مکتب به فلسفه غیر عقلی معروف است و در برابر مکتب (راسیونالیسم) یا عقل گرایی قرار دارد. این فلسفه در واقع شورش و قیامی بود بر ضد عقل که از اندیشه سه نفر از فلاسفه مشهور شوپنهاور نیچه و گریسون در قرن ۱۹ تراوش کرد.

ایرنیسم (Irenism) صلح گرایی مسیحی
روش صلح جویانه ای که مسیحیان فرقه های مختلف برای حل اختلافات و عقیده در پیش می گیرند.

ایزوکرونیسم (Isochronism) هم دوره ای
همدوره زمانی بودن .

ایزولاسیونیسم (Isolationism) کناره گرایی، انزواطلبی
این فلسفه به سیاست کناره گیری و انزواطلبی معنا شده است، برابر این فلسفه، یک ملت از ملتهای دیگر کناره گیری کرده و تمامی روابط و همکاریهای سیاسی و اقتصادی خود را با ملل دیگر قطع می کند.

ایزومورفیسم (Isomorphism)
موقعیت دو مجموعه که نسبت به هم حالت هم شکلی دارند.

ایکتیئیسم (Ichthysm)
مسمومیت غذایی که بر اثر خوردن ماهی فاسد پدید می آید.

ایلوتیسم (Ilotism)
حالت بردگی و بندگی که در اثر نادانی و جهالت تولید می شود و شخص را به حقارت، بدبختی و پائین ترین درجه سوق می دهد.

ایلوزیونیسم (Illusionism) وهم آفرینی
ایجاد خطاهای چشمی درباره چیزی که خارج از حوزه این خطا و اشتباه وجود ندارد.

ایلوژیسم (Illogism)
غیر منطقی بودن یک پدیده یا یک موجود .

ایلومینیسم (Illuminism)
نام جنبشی، فلسفی ادبی و علمی که در قرن هیجدهم در ایتالیا بوجود آمد – عقیده ای مذهبی و روحانی که بر محور و اساس شناخت روشنایی درونی و الهامات خداوندی تکیه دارد.

ایمانانتیسم (Immanentism)
فلسفه ای است ماوراء الطبیعه که بر اساس آن وجود ملکوت به وسیله انسان درک می شود اما نمی شود آن را وسیله ای برای شناسایی روشن چیزی قرار داد.

ایم ماتریالیسم (Immaterialism) اصالت غیرمادی
اصطلاح اصالت غیرمادی را «بارکلی» وضع کرده است، او معتقد بود که فقط! فکر و مفاهیم وجود دارند و ماده وجود ندارد، بنابراین طبق نظریه «بارکلی» وجود! به معنای ادراک است و اگر چیزی مدرک نباشد وجود ندارد و چون ذهن ما معانی مربوط به جهان مادی را در خود دارد، معلوم می شود که این اراده خداوند است که این معانی را در ذهن ما آفریده است.

ایموبیلیسم (Immobilism)
مخالفت با هر گونه تحرک و ابداع و ترقی و نوآوری .

اینسولاریسم (Insularism) کوته اندیشی
تنگ نظری، کوته فکری، محدودیت جزیره ای، کوته اندیشی و انحصاری و محدود اندیشیدن.